Iedereen mag zelf beslissen over zorg en behandeling. Maar er zijn situaties waarin iemand zijn eigen belangen niet goed kan behartigen. Voorbeelden hiervan zijn: als iemand in coma ligt of buiten bewustzijn is, bijvoorbeeld na een ongeval. Ook bij iemand met een ernstige verstandelijke beperking of vergevorderde dementie hoeven we daar meestal niet aan te twijfelen. Iemand is dan wilsonbekwaam, omdat hij of zij zelf niet meer goed aan kan geven wat diegene wil. De arts vraagt aan een vertegenwoordiger van de patiënt om beslissingen te nemen.
In het kort
Astrid Bokhorst
Beleidsadviseur Advies & Toerusting
Ali van Dijk
Beleidsadviseur Advies & Toerusting
Rineke Heij
Beleidsadviseur Advies & Toerusting
Wilsbekwaamheid betekent: bekwaam zijn om je wil te vormen en te uiten. Je kunt je eigen belangen goed beoordelen, aangaven wat je zelf wilt. Een wilsbekwaam iemand kan goed zelf beslissingen nemen over zorg en behandeling. Soms is duidelijk wanneer iemand dat niet zo goed kan, maar er zijn ook aandoeningen waarbij de patiënt de ene keer wel en de andere keer niet in staat is om voor zichzelf te beslissen. Denk aan iemand met een psychiatrische aandoening, een lichte verstandelijke handicap of beginnende dementie. Het is niet duidelijk of deze persoon de gevolgen van zijn beslissing voldoende kan overzien, terwijl iemand over dagelijkse zaken (een een- of meerpersoonskamer, welke maaltijd iemand vandaag wil) nog prima kan beslissen.
In de literatuur worden verschillende criteria voor wilsbekwaamheid genoemd. Het beoordelen van wilsbekwaamheid gebeurt meestal aan de hand van de volgende criteria:
Aan de hand van deze criteria beoordeelt de behandelend arts in hoeverre iemand wilsbekwaam is.
Als iemand wilsonbekwaam is (geworden), vraagt de arts aan een vertegenwoordiger van de patiënt om beslissingen te nemen. De patiënt kan daar van tevoren iemand voor aanwijzen. Heeft iemand dat niet gedaan, dan is een familielid de wettelijk vertegenwoordiger. Bijvoorbeeld een echtgenoot, een ouder of een kind. In het artikel bij het kopje ‘Meer weten’ leest u hier meer over.
Van deze vertegenwoordiger wordt verwacht dat hij handelt in het belang van de patiënt en zoveel mogelijk rekening houdt met de wensen van de patiënt. Zolang dat enigszins mogelijk is, moet de vertegenwoordiger overleggen met de persoon die hij vertegenwoordigt.
Wils(on)bekwaamheid is geen statisch begrip. Het is mede afhankelijk van de situatie waarbinnen besluiten moeten worden genomen. Het oordeel over de wils(on)bekwaamheid is – vooral in grensgevallen – altijd een afweging van waarden. In alle situaties is het belangrijk dat er zoveel mogelijk in overeenstemming met de visie van de patiënt gehandeld wordt.
Het is dan ook belangrijk om op tijd na te denken en te spreken over wat je belangrijk vindt in het leven, in de zorg bij ziekte en sterven. Als je wensen bekend zijn, weet degene die je vertegenwoordigt en je arts beter hoe ze de zorg kunnen geven die bij je past.
Lees hierover meer op de themapagina Wilsverklaringen.
In 2019 werd een euthanasiezaak door de rechter behandeld die alles te maken had met wils(on)bekwaamheid.
Een vrouw had in een wilsverklaring aangegeven dat zij euthanasie wilde wanneer zij in het verpleeghuis terecht zou komen. Eenmaal in het verpleeghuis was de vrouw wilsonbekwaam en gaf wisselende signalen af omtrent haar doodswens. Toch besloot de arts over te gaan tot euthanasie en de Hoge Raad oordeelde dat dit juist was. Met deze uitspraak is een wissel verlegd: een arts mag gehoor geven aan een schriftelijk verzoek tot euthanasie, zelfs wanneer iemand dit niet doorlopend herbevestigt. Lees hier meer.
Heeft u vragen over wils(on)bekwaamheid? Neem contact op met de NPV-Advieslijn. U kunt met ons bellen, e-mailen en chatten. Wij helpen u graag verder!
De NPV heeft de Levenswensverklaring opgesteld zodat u uw wil ook kunt vastleggen. Dat kan nodig zijn voor situaties waarin u zelf niet meer kunt aangeven wat u wilt. Het is een standaardverklaring die een duidelijke richting wijst voor de zorg rond ziekte en sterven. Daarin staat voorop dat het leven waardevol is en bescherming verdient.
Deze vragen kunt u stellen aan de NPV-Advieslijn. Uw persoonlijke situatie staat dan centraal.
NPV-Advieslijn
27 november 2020
Diederik van Dijk en Yvonne Geuze – 27 november 2020
15 oktober 2020
De Nederlandse wet- en regelgeving maakt actieve levensbeëindiging van kinderen onder 1 jaar en van kinderen en volwassenen boven de 12 jaar mogelijk.
08 oktober 2020
De NPV-themadag voor vrijwilligers stond in het teken van omgaan met dementie en werd (vanwege de corona-maatregelen) verzorgd via een livestream.
De NPV is er om u van goede informatie te voorzien. Wilt u ons helpen om daar ook in de toekomst mee door te kunnen gaan?
