‘Orgaandonor worden? Ja/nee’ is een bekende vraag die tijdens de Nationale Orgaandonorweek vaak wordt gesteld. Maar wat is orgaandonatie eigenlijk? Bij orgaandonatie wordt een orgaan afgestaan aan iemand bij wie datzelfde orgaan (bijna) niet functioneert. Bijvoorbeeld: het afstaan van een nier of long(en). Meestal vindt orgaandonatie plaats als de donor (de gever) is overleden. Maar orgaandonatie kan ook plaatsvinden als de donor nog in leven is.
In het kort
Astrid Bokhorst
Beleidsadviseur Advies & Toerusting
Ali van Dijk
Beleidsadviseur Advies & Toerusting
Rineke Heij
Beleidsadviseur Advies & Toerusting
Zonder goed werkende organen kun je niet (lang) leven. Soms kan een probleem (deels) worden opgelost met medicatie of een behandeling. Een bekend voorbeeld is dialyseren als een nier van iemand bijna niet meer werkt. De nier kan de afvalstoffen niet meer zelf uit het bloed halen. Dit gebeurt dan door een machine, of soms door het toedienen van een vloeistof. Maar dat is vaak maar een tijdelijke oplossing, omdat er ook veel bijwerkingen zijn.
Soms is een orgaan zo beschadigd dat het niet meer te herstellen is en je leven in gevaar komt. Op dat moment kan orgaantransplantatie een optie zijn.
De begrippen ‘orgaandonatie’ en ‘orgaantransplantatie’ worden vaak door elkaar gebruikt. Orgaantransplantatie gaat over het moment waarop de verschillende operaties plaatsvinden en iemand dus bijvoorbeeld een long van iemand anders krijgt (ontvangen). Orgaandonatie is meer een algemeen begrip en laat meer de kant van ‘geven’ zien.
Net als orgaandonatie en orgaantransplantatie kennen we ook weefseldonatie en weefseltransplantatie. Een bekend weefsel voor transplantatie is oogweefsel: het hoornvlies. Maar je kunt ook denken aan bloedtransfusie of stamceltransplantatie. Wil je hier meer over weten? Lees dan het document ‘Verschillende soorten transplantatie’.
Sommige organen of weefsels kun je afstaan als je zelf nog in leven bent. Andere organen of weefsels (denk bijvoorbeeld aan je hart of oogweefsel) kun je pas afstaan na overlijden. In dit document vind je hierover meer informatie. Ben je op zoek naar meer informatie? In de NPV-keuzehulp ‘Orgaandonatie’ zetten we alles uitgebreid op een rij. Daar kun je ook vinden welke dilemma’s en ethische vragen kunnen spelen bij verschillende soorten donatie.
Belangrijk om te vermelden is dat niet iedereen die heeft aangegeven dat hij of zij donor wil zijn, dat ook echt wordt. Orgaandonatie na overlijden kan voor organen bijvoorbeeld alleen als je in het ziekenhuis overlijdt. Dit is een van de oorzaken waarom er nog steeds een wachtlijst is voor bijna elk orgaan en sommige weefsels. Klik hier voor de actuele cijfers.
In het geval van orgaandonatie na overlijden kan er sprake zijn van twee situaties: de non-heartbeating procedure of de heartbeating procedure.
Het woord zegt het al: het hart klopt niet meer. Er wordt geen bloed en zuurstof meer het lichaam rondgepompt. Sommige organen zijn nu niet meer geschikt voor orgaandonatie, maar andere wel.
Dit betekent dat het hart nog kloppend wordt gehouden als de organen worden uitgenomen. Dat kan alleen als de hersendood is vastgesteld en de persoon daarmee medisch gezien als overleden wordt beschouwd. We spreken over ‘hersendood’ als de hersenen als geheel niet meer functioneren. Dat komt omdat er uitgebreide, onherstelbare schade is ontstaan. Deze schade is onomkeerbaar.
Lees meer in het document ‘Hersendood bij orgaandonatie’.
Dat kan in het Donorregister, al sinds 1998. Sinds 2020 is het de bedoeling dat iedere Nederlander van 18 jaar of ouder in het Donorregister een keuze vastlegt. In het Donorregister kun je verschillende keuzes maken:
Je keuze in het Donorregister gaat altijd over orgaan- of weefseldonatie na je overlijden.
De overheid stuurt iedere Nederlander boven de 18 jaar twee brieven over de registratie. Reageer je daar niet op, dan komt in het Donorregister te staan dat je geen bezwaar hebt tegen orgaandonatie. Over die registratie krijg je nog een keer een brief. Je kunt de keuze in het Donorregister altijd veranderen.
Als je jonger bent dan 18 jaar, maar ouder dan 12 jaar, kun je ook je keuze vastleggen in het Donorregister.
Artsen hebben toegang tot het Donorregister. Zo kunnen ze in situatie van (bijna) overlijden bekijken welke keuze iemand heeft gemaakt en dit aan de naasten meedelen. Dit noemen we het donatiegesprek. Daarom is het verstandig om je keuze ook met je naasten te delen, zodat zij erop voorbereid zijn.
Op www.donorregister.nl kun je meer informatie vinden over het Donorregister.
De Bijbel zegt niet duidelijk iets over orgaandonatie. Hoe moet je dan een mening vormen over dit kwetsbare onderwerp?
Er zijn bepaalde Bijbelse principes die helpend kunnen zijn. Hierna noemen we er een paar.
Naastenliefde is een belangrijk en leidend principe. Donatie is een bijzondere manier om anderen te helpen, die zonder het ontvangen van een orgaan zouden overlijden. Met donatie kun je dus het beschermen van het leven van anderen. Tegelijkertijd is naastenliefde ook dat je stilstaat wat een donatieprocedure voor nabestaanden betekent. Daarnaast zijn er nog verschillende ethische argumenten.
Bedenk dat orgaandonatie zo’n ingewikkeld onderwerp is omdat het gaat over de grens van leven en dood. Sterven is een mysterie, zeker als je gelooft dat het leven niet ophoudt na de dood. Wanneer kun je spreken over een lichaam zonder ziel? Is dat als iemand hersendood is en lichaamsfuncties dus niet meer kunnen worden hersteld? Of is er toch meer over te zeggen? Daarover verschillen de visies nogal.
Christenen maken verschillende keuzes over orgaandonatie. Dat is niet erg. In dit document kun je jezelf verdiepen in de verschillende argumenten: ‘Orgaandonatie, de medisch-ethische aspecten’. Je leest de verschillende redenen voor en tegen rondom een aantal centrale thema’s:
Met een overzicht van deze argumenten kun je een eigen mening vormen en daarover in gesprek gaan met je naaste(n). Heb je daarna nog vragen? Dan kun je altijd in gesprek met de NPV-Advieslijn.
Sinds 2020 is er veel veranderd in de donorregistratie. Je wordt eigenlijk verplicht om een keuze vast te leggen, terwijl je vroeger zelf mocht kiezen of je dat wel of niet wilde doen. Het doel van de nieuwe manier van registeren is dat de wachtlijsten korter worden. Op zichzelf is dat een goed doel. Maar de vrije keuze komt daardoor wel in gevaar. De NPV vindt vrije keuze bij orgaandonatie juist belangrijk. Iemand moet zelf kunnen beslissen wat er met zijn of haar lichaam gebeurt. De overheid kan niet aannemen dat iemand geen bezwaar heeft als diegene dat niet zelf duidelijk heeft gemaakt.
Daarnaast zijn er ook veel mensen voor wie het maken en registreren van hun keuze lastig is. Denk bijvoorbeeld aan mensen die moeite hebben met lezen, met digitaal registreren of mensen met een verstandelijke beperking. De NPV is bezorgd dat deze mensen (soms) ongewild donor worden. Daarom vragen we aan de overheid om veel aandacht te besteden aan goede voorlichting voor deze groep.
Een keuze maken over orgaandonatie doe je niet op een dag. De keuzehulp 'Orgaandonatie' kan je daarbij helpen. Wil je graag met iemand doorpraten over orgaandonatie? Neem dan contact op met de NPV-Advieslijn.
Het is fijn om jezelf in je eigen tempo te verdiepen in dit thema en er een keuze over te maken. Daarom heeft de NPV de keuzehulp ‘Orgaandonatie’ gemaakt. In de keuzehulp vertellen deskundigen hoe het stervensproces gaat en wat hersendood precies inhoudt. Je gaat ook zelf aan de slag door middel van testjes, ervaringen en opdrachten. En er komen zowel voor- als tegenstanders van orgaandonatie aan het woord. Zo ontdek je wat voor jou belangrijk is.
Deze vragen kun je stellen aan de NPV-Advieslijn. Jouw persoonlijke situatie staat dan centraal. Wil je jezelf eerst nog meer inlezen? Kijk dan onder het kopje ‘Meer weten’.
NPV-Advieslijn
03 juni 2020
04 februari 2020
Inbreng van de NPV voor het Algemeen Overleg Orgaandonatie in de Tweede Kamer
09 augustus 2018
De NPV is er om u van goede informatie te voorzien. Wilt u ons helpen om daar ook in de toekomst mee door te kunnen gaan?
