Abortus provocatus (dit wordt ook vaak ‘abortus’ genoemd) is het opzettelijk afbreken van een zwangerschap. Sinds 1984 mag abortus in Nederland tot 24 weken zwangerschap worden uitgevoerd. Per jaar gebeurt dit ongeveer 30.000 keer. Er is een lange discussie gevoerd voor abortus in Nederland legaal werd. Ook nu zijn er nog grote meningsverschillen over. Dit is niet alleen in Nederland zo, maar wereldwijd.
In het kort
[Tekst loopt door onder de afbeelding]
Elise van Hoek
Manager Onderzoek & Beleid
Hannah Beijeman
Beleidsadviseur Onderzoek & Beleid
Chris Develing
Beleidsadviseur Onderzoek & Beleid
Yvonne Geuze
Beleidsadviseur Onderzoek & Beleid
In Nederland is abortus in principe strafbaar, tenzij er is voldaan aan een aantal voorwaarden. Deze voorwaarden staan in de Wet afbreking zwangerschap (Waz). Er moet onder andere aan het volgende zijn voldaan:
Sinds 1 januari 2023 is er geen verplichte bedenktijd meer van kracht. Een abortus mag dus direct worden uitgevoerd. Dit kan via de huisarts (waar de abortuspil sinds 1 juli 2024 te krijgen is) of via een abortuskliniek. Soms wordt een abortus ook uitgevoerd cq. begeleid door een ziekenhuis.
De wet stelt dus best strenge voorwaarden. Maar in de praktijk is het de vrouw zelf die oordeelt of er echt sprake is van een onontkoombare noodsituatie en of zij voldoende rekening houdt met haar verantwoordelijkheid voor het ongeboren leven dat in haar groeit. In feite wordt abortus om elke reden uitgevoerd als de vrouw dat wil. De arts geeft hier geen oordeel over. Tot 24 weken maakt het niet uit of er sprake is van een sociale of medische reden voor de abortuswens. Bij zeer ernstige afwijkingen is het mogelijk om na 24 weken zwangerschap een abortus te ondergaan. Dit valt onder de speciale regeling ‘Late zwangerschapsafbreking en levensbeëindiging bij pasgeborenen’. De abortusarts moet daarbij voldoen aan een aantal zorgvuldigheidseisen om strafvervolging te voorkomen.
Na een aantal jaar wordt een wet geëvalueerd: werkt deze nog goed en voldoet die aan het doel? Met de Wet afbreking zwangerschap is dit twee keer gebeurd. In 1984 trad de wet in werking, in 2005 en 2020 is de wet geëvalueerd. Lees hier meer over de evaluatie van 2020.
Er zijn verschillende manieren om een zwangerschap af te breken. Het verschil heeft te maken met hoe oud het kindje is.
Hoewel meningen sterk uiteen kunnen lopen als het gaat om het punt waarop een ongeborene mensenrechten krijgt, is het biologische startpunt van menselijk leven feitelijk vast te stellen als zijnde de bevruchting. Naast vele citaten uit biologiestudies en (les)boeken is de consensus hieromtrent onder biologen in 2021 nog eens bevestigd middels een wereldwijde enquête onder ruim 5.500 biologen.
Abortus mag in Nederland tot het kindje levensvatbaar is. In 1984 kon een kindje vanaf 26 weken overleven. De grens voor abortus is toen op 24 weken zwangerschap gezet. Inmiddels zijn er betere behandelmogelijkheden voor te vroeg geboren kinderen. Nu worden ze al vanaf 24 weken behandeld. De abortusgrens is echter niet omlaaggegaan. Bij 24 weken zwangerschap kan de vrouw het kindje al een paar weken voelen bewegen. Het kindje zelf kan al horen, zien, slikken en veel meer.
Nederland is het enige land in de Europese Unie waar abortus tot dit aantal weken mag worden uitgevoerd. In alle andere landen is de grens lager, vaak 12 weken.
Uit onderzoek in 2020 blijkt dat 47% van de Nederlanders niet weet tot hoeveel weken abortus mag worden uitgevoerd. Van de mensen die wel een antwoord invulden, gaf slechts 14% het goede antwoord. Het meest gegeven antwoord was 12 weken. 37% van de deelnemers vindt dat de grens verlaagd moet worden, tegenover 22% die dit niet vindt. De rest is neutraal of heeft geen mening.
Ongeveer 7% van de vrouwen kiest voor abortus omdat het kind een aandoening heeft. Bijvoorbeeld bij een erfelijke ziekte of chromosoomafwijking. Dit wordt een medische reden genoemd. De meeste vrouwen hebben dus een zogenoemde ‘sociale’ reden. In de evaluaties van de abortuswet is naar deze redenen gevraagd. Zie de tabellen hieronder. In 2020 deden slechts 55 vrouwen mee aan de evaluatie. In 2005 waren dat er 255. De gegevens uit 2005 zijn dus waarschijnlijk betrouwbaarder. Vaak noemden vrouwen meerdere redenen voor hun abortusverzoek. Ongewild seksueel contact (verkrachting) wordt heel weinig genoemd als reden. In de evaluatie van 2005 door minder dan 10% en in de evaluatie van 2020 door geen enkele vrouw. Verderop laten we de meest voorkomende redenen zien.
Vrouwen die een abortus laten uitvoeren, hebben drie keer vaker dan gemiddeld een psychische stoornis (gehad). Het gaat bijvoorbeeld om depressie, angststoornissen en drugsverslaving. Dit kan een rol spelen in hun verzoek om abortus.
Er is nog een medische reden voor abortus. Soms bedreigt een zwangerschap namelijk het leven van de moeder. Bijvoorbeeld als de moeder een ernstige vorm van zwangerschapsvergiftiging heeft (het HELLP-syndroom). Dan is er een heel moeilijk dilemma: kunnen de levens van de moeder én het kind gered worden? Moet er gekozen worden voor beëindiging van de zwangerschap, om in ieder geval het leven van de moeder te redden? Lees hier meer over dit onderwerp.
Een abortus kan verschillende gevolgen hebben voor vrouwen, zowel lichamelijk als emotioneel of psychisch. Een aanzienlijke groep vrouwen zoekt na een abortus hulp om de gebeurtenis te verwerken. Dit kan bijvoorbeeld bij Er is Hulp, Siriz of Fiom. Een abortus is dus een ingrijpende gebeurtenis.
Vrouwen bij wie bij de abortus de baarmoederhals is opgerekt en zuigcurettage gebruikt, hebben een verhoogde kans op vroeggeboorte bij een volgende zwangerschap. Dit geldt dus voor vrouwen die een zuigcurettage hebben gehad voor 13 weken zwangerschap of een instrumentele abortus na 13 weken zwangerschap. Bij gebruik van de abortuspil is er geen verhoogd risico.
Direct na de abortus ervaren veel vrouwen opluchting. Maar er zijn ook negatieve reacties bekend zoals depressiviteit, schuldgevoelens, angst, verdriet en spijt. Een vrouw kan zowel positieve als negatieve emoties tegelijk ervaren. Uit onderzoek blijkt dat 58% van de vrouwen en 37% van de mannen negatieve gevolgen ervaart na een abortus. Dit zijn met name tijdelijke lichamelijke en emotionele klachten. Bijna één op de vijf vrouwen zei echter blijvende emotionele klachten te houden. Van de vrouwen is 16% achteraf niet tevreden met de keuze voor abortus. Bij mannen is dat 12%.
Onderzoek of abortus een psychische aandoening kan veroorzaken, geeft tegenstrijdige resultaten. Sommige studies laten zien dat dit niet zo is, terwijl andere wel een verband vinden. Vaak zijn er problemen met hoe het onderzoek is uitgevoerd. Vrouwen die een abortus ondergaan, hadden vaker dan gemiddeld al psychische problemen voor de abortus. Het blijft nodig om te onderzoeken of er een relatie is tussen abortus en het ontstaan van een psychische aandoening.
In hoeverre vrouwen spijt ervaren na abortus is ook niet eenduidig. Sommige onderzoeken laten zien dat de meeste vrouwen na vijf jaar geen spijtgevoelens meer hebben. Ander onderzoek toont aan dat dit wel voorkomt en soms na vijf jaar ontstaat. Interessant is dat een groot Amerikaans onderzoek uitwees dat de 99 procent van de vrouwen na vijf jaar geen spijt heeft van de abortus, terwijl 96 procent van de vrouwen die geen toegang kregen tot abortus eveneens na vijf jaar geen spijt meer heeft van het feit dat ze het kind moesten houden.
In de afbeelding hiernaast ziet u wat feiten en cijfers over abortus uit 2022. De cijfers zijn gebaseerd op de Jaarrapportage Wet afbreking zwangerschap 2022. Het laatste cijfer is afkomstig uit een ander artikel over anticonceptie voor en na ongewenste zwangerschap.
Klik eventueel met de rechtermuisknop op de afbeelding en kies voor ‘Afbeelding openen in nieuw tabblad’ om de afbeelding te vergroten.
God geeft ons het leven en Hij vindt het leven kostbaar. Uit verschillende Bijbelgedeelten blijkt dat dit ook geldt voor het ongeboren leven. Denk bijvoorbeeld aan Psalm 139 en Jeremia 1:5. God kent ieder mens, al terwijl wij in de baarmoeder gevormd worden. Op dezelfde manier moeten wij het leven kostbaar achten en ervoor zorgen. Dit kan niet samengaan met abortus, waarbij het leven van een kwetsbaar, ongeboren kind abrupt wordt afgebroken.
Tegelijk is het belangrijk om te beseffen dat veel vrouwen niet zomaar voor een abortus kiezen. Ze kunnen moeilijke omstandigheden hebben of een verdrietige voorgeschiedenis. Soms is er seksueel geweld in het spel. Als samenleving moeten we ons ervoor inzetten om onbedoeld zwangere vrouwen zoveel mogelijk te helpen. Vrouwen kiezen meestal vanwege sociale redenen voor een abortus. Voor een buitenstaander is het moeilijk in te schatten hoe zwaar die sociale redenen wegen. Maar een terechte vraag is of abortus de beste oplossing is voor deze problemen. Kun je moeder en kind niet op een alternatieve manier helpen, zodat je het pijnpunt aanpakt én het kind toch geboren kan worden? De NPV vindt het belangrijk om zich daarvoor in te zetten.
Met een abortus om medische reden kunnen twee dingen bedoeld worden. Als eerste dat het ongeboren kind een aandoening heeft. Deze aandoening kan levensbedreigend zijn, maar dat hoeft niet. Ieder leven is kostbaar, of het nu gezond is of een beperking heeft. Daarom is een aandoening geen gerechtvaardigde reden voor abortus. Soms wordt verwacht dat een kindje nog tijdens de zwangerschap of snel na de geboorte zal overlijden. Een heel verdrietige situatie! Toch kan het ook in deze gevallen juist waardevol zijn om de zwangerschap uit te dragen.
Een tweede medische reden is dat de zwangerschap het leven van de moeder bedreigt. Onze opvattingen over deze ontzettend moeilijke situatie vindt u hier.
Om negatieve gevolgen na een abortus te vermijden, moeten vrouwen voor de abortus zo goed mogelijk voorgelicht worden. Het bespreken van alternatieven voor abortus is hier een belangrijk voorbeeld van. Dit is ook een eis van de wet. Maar slechts 42% van de abortusartsen bespreekt deze alternatieven ‘meestal of altijd’ met de vrouw. De NPV vindt dat iedere vrouw deze alternatieven zou moeten kennen en overwegen. Vrouwen weten nu misschien niet eens welke hulp er beschikbaar is als zij toch hun ongeboren kind houden.
De NPV is één van de partners in het Platform Zorg voor Leven. Als platform organiseren we sinds 2016 ieder jaar in november de Week van het Leven waar iedere deelnemende organisatie haar eigen aanvulling aan geeft.
Als NPV zijn we verschillende jaren de straat opgegaan en hebben we voorbijgangers vragen gesteld over abortus.
Een ongewenste zwangerschap kan voor veel vragen zorgen. Het kan ook zijn dat de zwangerschap anders verloopt dan is gedacht als het kindje een ernstige handicap blijkt te hebben. Gelukkig is er méér mogelijk dan abortus. We zoeken graag mee voor het allerbeste voor (jo)u én het kindje. Bijvoorbeeld op de volgende manieren:
Voor deze vragen kunt u contact opnemen met de NPV-Advieslijn, zo nodig 24 uur per dag, 7 dagen per week.
NPV-Advieslijn
10 februari 2025
‘Sommige stellen in Nederland kiezen ervoor om een zwangerschap af te breken vanwege het geslacht van het kind. Dat blijkt uit een rondgang onder verloskundigen door de makers van de podcast De Koningswens van EOnl en NPO Radio 1.’ – EO op X.
04 februari 2025
Ieder jaar voert het Platform Zorg voor Leven campagne tijdens de Week van het Leven. In die week wordt aandacht gevraagd voor abortus en mogelijke alternatieven voor deze ingreep. Veel jaren stonden in het teken van een videoboodschap die via STER-Reclame werd uitgezonden. Ieder jaar kwamen er ook klachten binnen over deze videoboodschap, door mensen die toegang tot abortus een groot goed vinden. Zo ook vorig jaar.
21 januari 2025
Spreken over abortus roept heftige emoties op. En zorgde voor ophef in de Tweede Kamer, zo bleek tijdens het commissiedebat over medische ethiek. Naast euthanasie, orgaandonatie en transgenderzorg kreeg de kwestie abortus bijzondere aandacht. Voorafgaand aan het debat stuurden wij daarom deze brief naar de leden van de vaste commissie VWS.
De NPV is er om u van goede informatie te voorzien. Wilt u ons helpen om daar ook in de toekomst mee door te kunnen gaan?
