Voltooid leven

Wie ‘klaar is met leven’, moet de keuze hebben om het leven met hulp te beëindigen, vinden voorstanders van stervenshulpverlening bij een ‘voltooid leven’. De NPV pleit ervoor om de oplossing van levensmoeheid niet te zoeken in het beëindigen van het leven, maar om te zoeken naar manieren waarop het gevoel dat het leven ‘de moeite waard’ is, versterkt kan worden. Daarbij is het belangrijk dat gezien en gewaardeerd wordt wat ouderen kunnen bieden en dat zij goede zorg, liefde en aandacht. Want ieder leven is waardevol.


In het kort 

  • Achter het gevoel van ‘voltooid leven’ gaat vaak veel leed schuil.
  • Mensen die hun leven voltooid achten, komen nu niet in aanmerking voor euthanasie. Hen helpen met het actief beëindigen van het leven is nu illegaal.  Een wetsvoorstel dat in 2020 door D66 werd ingediend, probeert stervenshulp aan ouderen die hun leven voltooid vinden mogelijk te maken
  • We moeten als samenleving investeren om ervoor te zorgen dat mensen zich waardevol voelen.
  • Heb je behoefte aan een lezing, toerusting of aan een boek of brochure over dit onderwerp? Ga naar de NPV-Academie!
Voltooid leven

Informatie

Wat is voltooid leven?

De term ‘voltooid leven’ wordt gebruikt in het debat over het zelfgekozen levenseinde. Wanneer het gaat over mensen met een gevoel van ‘voltooid leven’, dan gaat het vaak over ouderen (alhoewel dit gevoel zich niet beperkt tot ouderen) die niet ernstig ziek zijn, maar naar eigen oordeel geen levensperspectief meer hebben. Als gevolg hiervan hebben deze mensen soms zelfs een doodswens ontwikkeld. Andere termen die in deze context ook worden gebruikt zijn: ‘levensmoeheid’, ‘lijden aan het leven’ of ‘klaar zijn met leven’. Voorstanders van stervenshulpverlening bij een ‘voltooid leven’ schrijven vaak dat mensen moeten kunnen zeggen: ‘Ik heb een mooi leven gehad, maar nu is het genoeg.’

De gangbare term ‘voltooid leven’ is een te rooskleurige term voor de situaties waar het over gaat. Vaak wordt de term geïnterpreteerd alsof iemand tevreden terugkijkt op het leven en nu zegt: ‘Het is genoeg.’ Maar onderzoek toont aan dat achter het gevoel van ‘voltooid leven’ vaak veel leed schuilt. Mensen met een gevoel van voltooid leven hebben vaak fysieke en mentale gezondheidsklachten. Ook blijkt de wens tot levensbeëindiging veranderlijk en niet altijd in even hevige mate op de voorgrond. Er zijn allerlei factoren die de wens tot levensbeëindiging kunnen versterken, of juist de wens tot leven versterken (zie kader).

De groep mensen met een wens tot levensbeëindiging is relatief klein: zo’n 0,18 procent van de 55-plussers in Nederland heeft de wens om het leven te beëindigen terwijl zij niet ernstig ziek zijn. Dat zijn ongeveer 10.000 mensen. Als je alleen kijkt naar de groep mensen die ouder is dan 75 jaar, dan kom je uit op een paar duizend mensen.

Mag euthanasie bij ‘voltooid leven’ in Nederland?

Euthanasie en hulp bij zelfdoding is in de Wet toetsing Levensbeëindiging geregeld. Actieve levensbeëindiging wordt op dit moment alleen toegelaten wanneer er aan 6 zorgvuldigheidseisen is voldaan. Zonder medische grondslag is het nu niet mogelijk om euthanasie of hulp bij zelfdoding te krijgen. Omdat er bij ‘voltooid leven’ vaak onvoldoende sprake is van een medische grondslag, vallen mensen buiten de Wet Toetsing Levensbeëindiging. Zij komen dan niet in aanmerking voor euthanasie.

In de zomer van 2020 heeft Pia Dijkstra (D66) een wetsvoorstel ingediend: ‘Wet toetsing levenseindebegeleiding van ouderen op verzoek’. Daarmee wilde zij het via die wet mogelijk maken dat mensen met een gevoel van ‘voltooid leven’ wél in aanmerking komen voor stervenshulp. In het regeerakkoord voor de periode 2021-2025 staat dat er deze kabinetsperiode over het wetvoorstel gestemd zal gaan worden. ‘Voltooid leven’ wordt dan een ‘vrije kwestie’, wat betekent dat elk Kamerlid afzonderlijk vóór of tegen de wet mag stemmen. Het lijkt erop dat er op dit moment niet voldoende draagvlak bestaat voor de wet.

Welke mensen vinden hun leven voltooid? Kenmerken van groep mensen met wens tot levensbeëindiging zonder dat zij ernstig ziek zijn.

  • Zo’n 0,18% van de 55+’ers (10.000 mensen) heeft de wens om het leven te beëindigen terwijl zij niet ernstig ziek zijn. Wanneer alleen gekeken wordt naar de groep 75+’ers, wordt het aantal op een paar duizend mensen geschat.
  • De doodswens is veranderlijk.
  • De doodswens speelt niet continu.
  • Factoren die de doodswens versterken zijn: piekeren, aftakeling, eenzaamheid, het gevoel regie te missen, ziekten, beperkingen in vrijheid, het gevoel tot last te zijn, geldproblemen.
  • Factoren die de wens tot leven versterken zijn: onafhankelijkheid, een gevoel van vrijheid, iets voor anderen kunnen betekenen, gevoel van eigenwaarde, waardering van anderen, humor, woonplezier, maatschappelijke betrokkenheid en het gevoel hebben nuttig te zijn.

Bron: Het PERSPECTIEF-onderzoek, Van Wijngaarden et al., (2020) Het PERSPECTIEF-onderzoek. Den Haag: ZonMw

Opvattingen

God geeft betekenis aan het leven

We belijden dat God de Schepper is die het leven geeft en neemt. Daarom is het niet aan ons mensen om het einde van ons leven te bepalen. De diepste zin van ons bestaan ligt niet in dat wat je doet, maar in de betekenis die de Schepper aan je leven geeft. Hij maakt het leven waardevol en je mag weten dat Zijn hand je niet loslaat. In Jesaja 46:3-4 zegt God: ‘Luister naar Mij (…), u, die door Mij gedragen bent vanaf de moederschoot (…) Tot uw ouderdom toe zal Ik Dezelfde zijn, ja, tot uw grijsheid zal Ík u dragen.’

Waardevol leven

Toch kun je in je leven het gevoel krijgen dat lijden de overhand heeft. Vanwege allerlei oorzaken kan het zwaar zijn om naast moeilijke kanten, ook mooie kanten van het leven te zien. Anderen kunnen eraan bijdragen dat je je gezien weet en je waardevol voelt. De NPV pleit ervoor dat wij hier als mensen onderling, maar ook als samenleving, in investeren. Dit kan door medische en verpleegkundige (palliatieve) zorg, maar ook door bijvoorbeeld gevoelens van eenzaamheid serieus te nemen en naar elkaar om te zien. Daarom onderschrijft de NPV het ‘Manifest waardig ouder worden’ van harte. Met dit manifest beogen de initiatiefnemers, ChristenUnie, Omroep Max en KBO-PCOB, een samenleving te creëren waarin ouderen een volwaardige plaats hebben.  Ook is de NPV aangesloten bij het Platform Zorg voor Leven. Dit Platform heeft tot doel dat de beschermwaardigheid van het leven als centraal uitgangspunt wordt genomen in de sector zorg en welzijn.

Kanttekeningen bij de ‘Wet voltooid leven’

De NPV is van mening dat de ‘Wet voltooid leven’ geen goed antwoord is tot de problematiek van voltooid leven. Gelukkig staan we daarin niet alleen (lees daarover meer bij ‘Meer weten’). Onder andere de artsenfederatie KNMG sprak haar zorg uit over het wetsvoorstel. Veel gehoord is dat zo’n wet ouderen het gevoel kan geven overbodig te zijn, juist omdat het beëindigen van het leven steeds meer als ‘een optie’ gezien wordt. Een ander argument is dat zo’n wet een bedreiging vormt voor de zoektocht naar alternatieven.

Wat maakt het leven de moeite waard?

Het is belangrijk om te erkennen dat ouderdom niet altijd een gevoel van voltooid leven met zich meebrengt. Ouderen die permanent afhankelijk waren van zorg, gaven desondanks aan dat onderstaande punten maakten dat hun leven de moeite waard was:

  • verbondenheid met anderen;
  • wederkerigheid en gelijkwaardigheid in relaties;
  • zelfstandigheid en autonomie: gericht zijn op mogelijkheden;
  • van waarde en betekenis zijn;
  • activiteiten blijven ondernemen.

Deze ervaring kan ontstaan na een proces van erkennen en aanvaarden van de werkelijkheid. Daarna leer je opnieuw vorm te geven aan het leven.

Bron: Peterjan van der Wal, 2018. Wat maakt het leven de moeite waard? 

Hulpaanbod

De NPV helpt u graag als u vragen heeft over dit onderwerp.

  • Neem contact op met de NPV-Advieslijn als u een persoonlijke vraag hebt.
  • U kunt hier een praktische hulpvraag indienen voor uzelf of iemand anders. Bijvoorbeeld wanneer u zich zorgen maakt over uw eenzame buurvrouw die dringend langdurig een maatje nodig heeft.
  • U kunt uzelf aanmelden als vrijwilliger om eenzaamheid tegen te gaan.
  • De NPV-Levenswensverklaring  is een verklaring waarin staat omschreven welke zorg u wilt ontvangen als u in een situatie komt waarin u dit zelf niet meer kunt aangeven.
  • Maak de NPV-keuzehulp ‘Tijdig nadenken over het levenseinde’ om uzelf te verdiepen in de keuzes die er zijn en helder te krijgen wat u zelf graag wilt.

"Fijn dat de NPV opkomt voor de waarde van het leven!"

U hebt na het lezen van deze pagina misschien nog wel vragen over uw persoonlijke situatie. Bijvoorbeeld:

  • Ik voel me onder druk gezet vanwege de discussie over voltooid leven. Heeft mijn leven nog waarde en krijg ik de zorg die ik nodig heb?
  • Ik merk dat mijn moeder de moed om te leven lijkt te verliezen. Wat kan ik doen om haar te helpen?
  • Op welke manier kan ik mijn wensen rond het levenseinde het beste duidelijk maken?

Deze vragen kunt u stellen aan de NPV-Advieslijn. Uw persoonlijke situatie staat dan centraal. We helpen u graag verder, zo nodig 24 uur per dag, 7 dagen per week.

NPV-Advieslijn

Vrijwilliger worden bij de NPV?

Ja, ik wil me aanmelden

Contact met de NPV-Advieslijn, dit levert het op:

  • Rust in de chaos: door te praten brengt u overzicht in uw vragen en gedachten.
  • Inzicht in mogelijkheden: zou een test geruststellen of kunt u beter naar de huisarts.
  • Informatie: u krijgt feiten en meningen te horen over reanimatie.
  • Oplossingen: u beschikt over handige adressen en/of voorbeelden.

Gerelateerde nieuwsberichten

D66 lanceert nieuw voorstel ‘Voltooid leven’ wet

15 november 2023

D66 lanceert nieuw voorstel ‘Voltooid leven’ wet

Dinsdag diende D66 een nieuwe versie in van het initiatiefwetsvoorstel ‘voltooid leven’. In tegenstelling tot de eerste versie waarbij de (huis)arts geen rol had, krijgt in de nieuwe versie de (huis)arts een informatieverstrekkende rol. Ook is het beoordelingstraject langer geworden: de periode tussen de vraag om hulp bij zelfdoding en de uitvoering daarvan moet in het nieuwe voorstel minstens zes maanden duren; eerder stelde D66 twee maanden voor. Toch blijft het centrale idee van het wetsvoorstel hetzelfde, namelijk de zelfbeschikking rond het sterven. Die zelfbeschikking verdient echter nuance. Deze initiatiefwet past niet in onze samenleving en is geen goed antwoord voor mensen die het levensperspectief niet meer zien.

Bijdrage NPV voor verkiezingsprogramma’s: ‘Bescherm het leven’

02 augustus 2023

Bijdrage NPV voor verkiezingsprogramma’s: ‘Bescherm het leven’

In november zijn er nieuwe verkiezingen voor de Tweede Kamer. Wat de NPV betreft laten de politieke partijen in hun verkiezingsprogramma’s zien dat zij kiezen voor de zorg voor en de beschermwaardigheid van het leven. In een brief aan de partijen heeft de NPV daarvoor aandachtspunten meegegeven.

Inbreng NPV bij commissiedebat medische ethiek en orgaandonatie

28 juni 2023

Inbreng NPV bij commissiedebat medische ethiek en orgaandonatie

Op 28 juni vindt er een commissiedebat plaats vanuit het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Op de agenda staan onder meer het dier als donor, embryokweek en euthanasie bij psychisch lijden. In een schriftelijke bijdrage aan het debat doet de NPV oproepen, namelijk: