Vanaf 2022 krijgen alle kinderen die in dat jaar tien jaar worden een oproep om zich te laten inenten tegen HPV. HPV is een virus dat verschillende vormen van kanker, zoals baarmoederhalskanker, kan veroorzaken. Veel kinderen en ouders vragen zich af: wel of niet vaccineren tegen HPV?
In het kort
[Tekst loopt door onder de afbeelding]
Astrid Bokhorst
Medewerker Advies & Toerusting
Ali van Dijk
Medewerker Advies & Toerusting
Rineke Heij
Medewerker Advies & Toerusting
Susanne Postma
Medewerker Advies & Toerusting
De letters HPV staan voor het Humaan Papilloma Virus. Veel mensen krijgen HPV: ongeveer 80 tot 90% van de mensen. Er zijn meer dan honderd soorten HPV. Een deel van die soorten is seksueel overdraagbaar (soa). Van sommige typen HPV kun je genitale wratten krijgen. Ongeveer vijftien seksueel overdraagbare typen HPV kunnen kanker veroorzaken. Baarmoederhalskanker is het bekendst, maar HPV kan ook andere vormen van kanker veroorzaken. Zoals bij de geslachtsdelen, de anus en het hoofdhalsgebied. Dit kan bij vrouwen en bij mannen. Type zestien en achttien HPV zijn het gevaarlijkst. Zij zijn verantwoordelijk voor ongeveer 70% van de gevallen van baarmoederhalskanker. In Nederland krijgen per jaar gemiddeld 1.100 vrouwen en 400 mannen kanker door HPV. Dit is relatief weinig in vergelijking met andere soorten kanker. Ongeveer 25% van de vrouwen die baarmoederhalskanker krijgt, overlijdt daaraan.
De verspreiding van HPV gebeurt vooral door seksueel contact. Bijvoorbeeld door seksueel contact via handen, het aanraken van geslachtsdelen en geslachtsgemeenschap. Hoe meer verschillende partners je hebt (gehad), hoe groter de kans is om HPV te krijgen.
Wat gebeurt er als je het virus hebt opgelopen? Meestal ruimt het lichaam het virus zelf op (binnen twee jaar). Maar het virus kan ook blijven sluimeren en na een lange periode afwijkingen in cellen veroorzaken. Deze afwijkingen kunnen uitgroeien tot kanker.
Wil je meer weten over de relatie tussen besmetting en seksueel contact lees dan verder in dit onderliggende document.
Een manier waarop je baarmoederhalskanker meestal tijdig kunt opsporen, is consequent meedoen aan het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker. Dit is belangrijk, zowel voor vrouwen die ingeënt zijn als voor vrouwen die dat niet zijn. Door dit uitstrijkje kan de ziekte al in een vroeg stadium worden ontdekt en kan er tijdig behandeling worden ingezet. Vervolgbehandelingen na gevonden afwijkingen kunnen veel impact hebben.
Baarmoederhalskanker wordt ook, ondanks het uitstrijkje, niet in alle gevallen tijdig ontdekt. m de kans op de genoemde kankers te voorkomen, biedt het rijksvaccinatieprogramma het HPV-vaccin aan. Maar ook het vaccin biedt geen honderd procent bescherming.
Jazeker! Jongens kunnen een HPV-infectie krijgen én doorgeven. Ook voor jongens geldt dat ze het virus vooral oplopen (en overdragen) door wisselend seksueel contact. Jongens kunnen geen baarmoederhalskanker krijgen, maar er kunnen wel andere vormen van kanker ontstaan als gevolg van dit virus. Bijvoorbeeld kanker aan de anus, penis, mond- of keelholte.
Om de kans op het krijgen van de genoemde kankervormen nog kleiner te maken, biedt het rijksvaccinatieprogramma het HPV-vaccin aan. Vaccineren tegen dit seksueel overdraagbare virus heeft vooral nut als je de typen virus waarvoor wordt ingeënt nog niet hebt gehad. De overheid wil daarom jonge jongens en meisjes laten prikken (ruim voordat ze seksueel actief worden. Voor veel jongeren is dat ergens tussen hun twaalfde en zestiende jaar). De HPV-vaccinatie wordt daarom aangeboden vanaf de leeftijd van tien jaar.
De HPV-vaccinatie beschermt niet tegen alle soorten HPV, maar vooral tegen de types 16 en 18. Niet alle gevallen van kanker worden veroorzaakt door deze twee types HPV. Vóór 2022 kregen alleen meisjes het vaccin aangeboden ter bescherming tegen baarmoederhalskanker. Daartegen biedt het vaccin 88% bescherming. Vanaf 2022 is dit uitgebreid naar jongens om ook hen te beschermen tegen verschillende vormen van kanker. Daarnaast draagt het inenten van jongens bij aan het opbouwen van groepsimmuniteit en dus ook aan de bescherming van meisjes en vrouwen.
Net zoals bij andere vaccinaties is het inenten tegen HPV vrijwillig. Wat gebeurt er als je je niet in laat enten?
HPV is een erg besmettelijk virus. De kans op besmetting wordt groter als je verschillende seksuele partners hebt. Als jij en je partner geen wisselende seksuele contacten hebben (gehad), is de kans op besmetting met HPV klein. Dan is de kans dus klein dat je negatieve gevolgen zult ervaren als je je niet laat inenten. Maar het is belangrijk om te beseffen dat seksueel contact zonder geslachtsgemeenschap ook een risico vormt. Elk contact in en rondom je geslachtsdelen, ook via handen, kan het virus overbrengen.
Als je toch besmet raakt met HPV, is het bevolkingsonderzoek (‘uitstrijkje’) in 82 tot 92% van de gevallen voldoende om een beginstadium van baarmoederhalskanker tijdig te ontdekken. Het verder doorgroeien van de cellen kan dan goed worden tegengegaan met een behandeling. Genezing is dan mogelijk. Wel kan de behandeling blijvende gevolgen hebben voor de vrouw.
Er is geen bevolkingsonderzoek voor de andere vormen van kanker die door HPV worden veroorzaakt.
Nee, het is niet verplicht om je te laten vaccineren tegen HPV. De mogelijkheid om gratis te worden ingeënt is een initiatief van de overheid. De vaccinatie bestaat uit twee prikken en wordt uitgevoerd door de GGD bij jou in de buurt. Alle kinderen die tien jaar worden, krijgen de uitnodiging. Daarnaast krijgen in 2022 en 2023 alle twaalf- tot achttienjarigen die deze prik nog niet hebben gehad, deze alsnog aangeboden. Tot je 26e jaar kun je de prik gratis halen.
Nee, dat mag niet. Kinderen tot en met 11 jaar vallen volledig onder de zeggenschap van de ouders. Bij herhaalprikken of het later halen van de vaccinatie geldt dat kinderen vanaf twaalf tot en met vijftien jaar volgens de wet bij medische behandelingen of onderzoeken een belangrijke eigen stem hebben. Zowel het kind als de ouder moet dan toestemming geven voor de vaccinatie. Dit valt onder de Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO). Deze wet regelt rechten en plichten van artsen en patiënten. De wet spreekt over een ‘toenemende verantwoordelijkheid voor jongeren van twaalf tot zestien jaar’, maar het vertrekpunt is de wilsonbekwaamheid van een twaalfjarige. Medische besluiten moeten daarom in goed onderling overleg met elkaar worden genomen. Als twaalf- tot zestienjarigen bij de GGD verschijnen voor deze inenting, gaat men ervan uit dat de ouders geen bezwaar tegen de inenting hebben (‘veronderstelde toestemming’).
Het oplopen en verspreiden van HPV is in belangrijke mate een gevolg van het hebben van wisselende seksuele contacten. Door de vrije seksuele moraal heeft HPV zich inmiddels breed verspreid onder de bevolking. Door de hoge besmettingsgraad is de kans op het oplopen van dit type virus steeds groter geworden.
Seksueel contact met alleen je eigen partner of seksuele onthouding beperken deze verspreiding nog steeds aanzienlijk. Deze manier van leven blijft de effectiefste manier om het virus – en daarmee de verschillende vormen van kanker die soms het gevolg kunnen zijn – tegen te gaan. De NPV vindt dat deze kant van het voorkomen van een HPV besmetting meer aandacht verdient, ook vanuit de overheid die nu vooral inzet op een vaccinatiecampagne.
Bij deze leefstijl is het risico op het krijgen van door HPV veroorzaakte vormen van kanker zonder inenting klein, maar niet onmogelijk. Als jij of je partner wel wisselende contacten hebt/heeft (gehad), kun je alsnog voor inenten kiezen.
Bij de keuze van de overheid om een vaccin op te nemen in het rijksvaccinatieprogramma wordt afgewogen of het breed aanbieden van een vaccin meerwaarde biedt voor de volksgezondheid. Daarbij wordt de vrije seksuele omgang met verschillende partners als vaststaand gegeven aanvaard.
Bij het maken van een eigen keuze is het goed om de persoonlijke afweging te maken: is vaccineren in de persoonlijke situatie proportioneel? Hoe groot is de kans om besmet te raken en hoe groot of klein is de kans om een vorm van kanker te krijgen door een HPV-besmetting?
Kinderen tot en met elf jaar vallen volledig onder de zeggenschap van de ouders. Ouders kiezen dus voor het kind. Welke keuze je als ouders ook maakt, belangrijk blijft het gesprek met je kind, zodat hij of zij al jong je overwegingen weet. Bij het later halen van de vaccinatie geldt dat kinderen vanaf twaalf tot en met zestien jaar volgens de wet een belangrijke eigen stem hebben. Zowel het kind als de ouder moet dan toestemming geven voor de vaccinatie. Maar als een kind in die leeftijdscategorie vraagt om vaccinatie, wordt toestemming van de ouders verondersteld. Dit vindt de NPV een te vrije uitleg van de wet. De arts of verpleegkundige weet immers niet of er daadwerkelijk overleg is geweest met ouders. Dat kun je niet controleren. De NPV pleit daarom voor een vorm van controleerbare toestemming.
De NPV zet zich al veertig jaar in voor de zorg voor het leven. We helpen je graag! Dat kan bijvoorbeeld op de volgende manieren:
Je hebt na het lezen van deze pagina misschien nog wel vragen over jouw persoonlijke situatie. Bijvoorbeeld:
Deze vragen kun je stellen aan de NPV-Advieslijn. Jouw persoonlijke situatie staat dan centraal. Heb je vragen over vaccineren in het algemeen? Ga dan naar de themapagina over vaccinatie of bestel de brochure.
NPV-Advieslijn
02 augustus 2023
In november zijn er nieuwe verkiezingen voor de Tweede Kamer. Wat de NPV betreft laten de politieke partijen in hun verkiezingsprogramma’s zien dat zij kiezen voor de zorg voor en de beschermwaardigheid van het leven. In een brief aan de partijen heeft de NPV daarvoor aandachtspunten meegegeven.
De NPV is er om u van goede informatie te voorzien. Wilt u ons helpen om daar ook in de toekomst mee door te kunnen gaan?
