In Nederland mogen wetenschappers onder bepaalde voorwaarden menselijke embryo’s gebruiken voor wetenschappelijk onderzoek. Na het onderzoek worden de embryo’s vernietigd (weggedaan). Omdat een embryo waardevol menselijk leven is, past embryo-onderzoek niet bij de beschermwaardigheid die zij verdienen.
In het kort
[Tekst loopt door onder de afbeelding]
Elise van Hoek
Manager Onderzoek & Beleid
Hannah Beijeman
Beleidsadviseur Onderzoek & Beleid
Chris Develing
Beleidsadviseur Onderzoek & Beleid
Yvonne Geuze
Beleidsadviseur Onderzoek & Beleid
Al langere tijd pleiten wetenschappers ervoor om embryo’s speciaal voor onderzoek te mogen kweken. Zij kunnen bepaalde dingen nu niet of niet goed onderzoeken. Ze willen bijvoorbeeld embryo’s kweken voor onderzoek om ivf te verbeteren. Of voor onderzoek naar het aanpassen van DNA in embryo’s. Met dit laatste kunnen erfelijke ziektes mogelijk voorkomen worden. Daarnaast willen sommige onderzoekers dat zij embryo’s mogen doorkweken tot 28 dagen, dus vier weken, in plaats van veertien dagen.
In 2017 was toenmalig minister Schippers van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) van plan om embryokweek toe te staan. Dat is niet doorgegaan, omdat kabinet Rutte III dat daarna regeerde, dit niet wilde. Het thema blijft echter op de politieke agenda staan. Kabinet-Rutte IV heeft in het coalitieakkoord afgesproken dat de fracties van VVD en D66 een initiatiefwetsvoorstel zullen voorbereiden om embryokweek toe te staan. Het concept van dit wetsvoorstel is inmiddels openbaar gemaakt. Deze wet zal alleen niet behandeld worden tijdens de regeerperiode van dit kabinet. Verder vraagt het kabinet de Gezondheidsraad om advies over het opschuiven van de veertiendagengrens.
In de meeste EU-landen, waaronder Nederland, is onderzoek alleen toegestaan met embryo’s die over zijn van vruchtbaarheidsbehandelingen. In Duitsland, Oostenrijk en Italië is onderzoek met embryo’s helemaal verboden. Het creëren van embryo’s voor onderzoek is in de EU alleen wettelijk toegestaan in België en Zweden.
Ooit waren u, jij en ik allemaal een embryo. Embryo’s zijn de jongste vorm van het menselijk leven en heel bijzonder. De embryonale periode hoort helemaal bij de levenscyclus van een mens, net als de puberteit en peuterfase. Daarom moeten we het embryo niet onderwaarderen, maar het zien in de eenheid van het menselijk bestaan. God is de Schepper van het leven en kent ieder mens al vanaf het eerste begin. Psalm 139 verwoordt het zo: ‘Want U hebt mijn nieren geschapen, mij in de schoot van mijn moeder geweven. (…) Uw ogen hebben mijn ongevormd begin gezien.’ Ook in Jeremia 1 staat dat God Jeremia al kende, voordat Hij hem in de moederschoot vormde. Embryo-onderzoek (en de vernietiging van embryo’s nadat er mee is geëxperimenteerd) staat haaks op de beschermwaardigheid van het leven.
Hoewel embryo-onderzoek kan bijdragen aan het bestrijden van ziekten, wat in zichzelf een goed doel is, weegt dit niet op tegen het feit dat hiervoor beginnend mensenleven wordt vernietigd. Dit geldt zowel voor onderzoek met embryo’s die overblijven na ivf als met kweekembryo’s. De NPV vindt dat artsen bij iv niet meer embryo’s zouden moeten laten ontstaan, dan ze in de baarmoeder terugplaatsen (lees hier meer).
Het kweken van embryo’s voor onderzoek gaat nog een stap verder dan het onderzoek met embryo’s die overblijven na ivf. Het enige doel waarmee ‘kweekembryo’s’ gemaakt worden, is het onderzoek. Embryo’s zie je dan als materiaal, niet als beginnend menselijk leven. Los van dat dit geen recht doet aan de waarde die embryo’s verdienen, ziet de NPV een groot risico van grensverschuivingen. Wanneer je de brug over bent om embryokweek toe te staan, zijn er altijd nobele en interessante doelen te bedenken waarom méér kweek mogelijk zou zijn. Het toestaan van embryokweek zet de deur open naar allerlei omstreden onderzoek dat nieuwe dilemma’s met zich meebrengt.
Een ethisch en praktisch ingewikkelde vraag hierbij is hoe de eicellen voor de ‘kweekembryo’s’ vervolgens verkregen zouden moeten worden. Eicellen kunnen alleen verkregen worden als vrouwen ze doneren. En dat is niet niks. Daarvoor moeten vrouwen een behandeling met hormonen ondergaan om de eicellen te laten rijpen. Vervolgens moeten de eicellen geoogst worden. Dit is een lichamelijk belastende behandeling voor vrouwen. Ook heeft het (kleine) gezondheidsrisico’s.
In Nederland kunnen vrouwen nu al eicellen doneren voor wensouders die zelf geen geschikte eicellen hebben. Dat gebeurt niet zo vaak, omdat vrouwen dat niet willen. Er is daardoor een lange wachtlijst voor wensouders. Dit roept de vraag op of er wel vrouwen bereid zullen zijn eicellen te doneren voor onderzoek. Het promoten van eiceldonatie is in elk geval ethisch zeer omstreden.
De NPV zet zich al dertig jaar in voor de zorg voor het leven. Vanuit christelijk patiëntenperspectief zijn wij dé vraagbaak voor al uw ethische vragen. U kunt met deze vragen bij ons terecht voor een deskundig en persoonlijk advies. Wij beschikken over veel inhoudelijke informatie en een uitgebreid netwerk waarmee we u van dienst kunnen zijn.
13 maart 2025
Reactie van de NPV op het wetsvoorstel ‘Wijziging van de Embryowet naar aanleiding van de derde wetsevaluatie.’
Voor de NPV is een belangrijk uitgangspunt dat menselijk leven niet puur instrumenteel te benutten is maar intrinsiek waardevol in zichzelf is. Wanneer menselijk leven valt in handen van bedenkers en makers en verwordt tot realisaties en creaties, schaadt dit de fundamentele en universele menselijke waardigheid. Wetenschappelijk onderzoek mag hoogstaande doelen hebben, ten dienste van de mens, maar niet ten koste van de mens.
06 maart 2025
Reactie van de NPV op het ‘Voorstel van wet van de leden Paternotte en Bevers tot wijziging van de Embryowet in verband met de afschaffing van het tijdelijk verbod op het doen ontstaan van embryo’s voor wetenschappelijk onderzoek.’
23 januari 2025
Dit artikel is een reactie op het interview ‘VVD en D66 willen af van verbod op kweken embryo’s voor onderzoek’ in de NRC
Complimenten krijg je vaak over je uiterlijk, eigenschappen of je prestaties. Maar wat maakt iemand waardevol? Het antwoord op die vraag vind je niet in iemands eigenschappen. Mensen zijn waardevol, gewoon, omdat ze mens zijn.
De NPV is er om u van goede informatie te voorzien. Wilt u ons helpen om daar ook in de toekomst mee door te kunnen gaan?
