Gezondheidstests

Het wordt steeds makkelijker om zelf een medische test te doen. Dat kan variëren van een vragenlijst op internet tot een DNA-onderzoek of een ‘total bodyscan’. De tests zijn vaak makkelijk verkrijgbaar. Dat brengt kansen en risico’s met zich mee, op medisch en op ethisch gebied. Hoe verhoudt zich dit tot goede zorg?


In het kort 

  • Gezondheidstests (of ‘health checks’) zijn medische onderzoeken die iemand zonder tussenkomst van een arts doet.
  • De kwaliteit van gezondheidstests kan erg verschillen.
  • De NPV vindt het belangrijk dat er voldoende voorlichting is over de kwaliteit en het nut van gezondheidstests.
  • Heeft u behoefte aan een lezing, toerusting of extra leesmateriaal over dit onderwerp? Ga naar de NPV-Academie!
Gezondheidstests

Informatie

Wat is een gezondheidstest?

Gezondheidstests zijn medische onderzoeken die je zelf kunt uitvoeren of door een bedrijf kunt laten doen. Je hebt daarvoor geen verwijzing van een arts nodig. Een gezondheidstest is iets anders dan een bevolkingsonderzoek, want dat is voor een specifieke categorie mensen. Een gezondheidstest is er voor iedereen. Een gezondheidstest wordt ook wel health check of gezondheidscheck genoemd. Je kunt een gezondheidstest soms kopen bij de drogist of de apotheek. Andere gezondheidstests worden aangeboden op internet of door commerciële bedrijven.

Welke gezondheidstests zijn er?

Online gezondheidstests en vragenlijsten

Op internet zijn er veel vragenlijsten over gezondheid te vinden. Zo meten deze bijvoorbeeld hoe groot de kans is dat je hooikoorts hebt, of een depressie. Ook kun je testen of je in de overgang bent. En als je wilt weten welk huidtype je hebt, kun je dat ontdekken aan de hand van een test. Na het beantwoorden van een aantal vragen zie je vaak direct de uitslag. Bij een test die aangeboden wordt door een commercieel bedrijf moet je soms eerst een e-mailadres invullen. Zo is het makkelijker om bijvoorbeeld nieuwsbrieven te versturen die bij de persoonlijke situatie aansluiten.

Gezondheidstests op lichaamsmateriaal

Voor sommige tests is speeksel, wangslijmvlies, urine of bloed nodig. Deze lichaamsmaterialen geven informatie over (risico’s op) een bepaalde ziekte. Een paar voorbeelden van zo’n gezondheidstest op lichaamsmateriaal die je zelf kunt doen, zijn:

  • Een urinetest, met deze zelftest kun je ontdekken of je een blaasontsteking hebt.
  • Een bloedsuikertest, een te hoge of lage suikerwaarde kan wijzen op (het ontwikkelen van) diabetes.
  • Een cholesteroltest, is het cholesterolgehalte te hoog of juist te laag.
  • Een allergietest voor verschillende soorten allergieën.
  • Een test om te zien of je besmet bent met een virus, bijvoorbeeld corona of griep.

Soms moet er lichaamsmateriaal of de test zelf opgestuurd worden naar een laboratorium. Na een paar dagen of weken krijg je de uitslag thuis toegestuurd. Denk bijvoorbeeld aan zelftests voor seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s) of DNA-tests.

Total bodyscan

Bij een total bodyscan wordt je hele lichaam onderzocht aan de hand van MRI- en CT-scans. In Nederland mag een total bodyscan niet buiten de huisarts om worden uitgevoerd. Maar er zijn wel bedrijven in Nederland die een total bodyscan aanbieden. De intake kun je dan vaak in Nederland doen, de scan zelf gebeurt in het buitenland. ‘Een apk voor je lichaam’ wordt zon scan vaak genoemd.

Waar moet ik over nadenken?

Een gezondheidstest kan een makkelijke manier zijn om informatie te krijgen over je lichaam. Je hoeft niet naar de dokter en je kunt testen zonder dat iemand dat weet. De uitslag van de test kan ervoor zorgen dat je gezonder gaat leven of naar de huisarts gaat. Zonder de test had je dat misschien niet gedaan.
Maar voorzichtigheid is wel belangrijk. De kwaliteit van gezondheidstests verschilt behoorlijk. Dat komt omdat er weinig eisen worden gesteld aan gezondheidstests. Een vragenlijst op internet kan door iedereen worden gemaakt, maar zijn vaak niet gecontroleerd. Andere zelftests hebben soms een keurmerk. Hoewel dit positief is, kan de betrouwbaarheid nog steeds verschillen.

Soms kloppen uitslagen niet. Je bent dan onterecht ongerust of juist onterecht opgelucht. En voor veel mensen is niet duidelijk wat de uitslag precies betekent. Het kan dan uiteindelijk alsnog goed zijn om naar de dokter te gaan.

Een bijzondere test die we hier graag nog willen noemen is een DNA-test. DNA bevat veel informatie over ons lichaam en wordt van generatie op generatie doorgegeven. Een DNA-test wordt soms gedaan om meer te weten te komen over stofwisseling, sportieve aanleg of (de kans op) ziektes. DNA-tests worden soms ook gebruikt om te kijken waar je vandaan komt of welke familiebanden je hebt.

Waar er allerlei verschillende soorten tests zijn, raden experts aan om uit te kijken met tests naar gezondheid, omdat de uitslagen vaak vaag zijn, je niet adequaat wordt begeleid en je je (onnodig) zorgen kunt gaan maken. Zij raden aan om bij zorgen over erfelijkheid of je gezondheid naar de huisarts toe te gaan[1]. Dit NOS-artikel [YG1] geeft een handig overzicht van hoe je tegen de verschillende commerciële DNA-thuistests kunt aankijken. Daaruit blijkt dat tests voor afkomst en verwantschap redelijk betrouwbaar zijn, maar dat deze tests je niet altijd verder brengen rond de kennis over gezondheid en ziekten. Op deze pagina kunt u meer lezen over DNA en DNA-tests.

Ik overweeg een gezondheidstest te doen. Waar moet ik op letten?

Een aantal vragen waar u over na kunt denken, zijn:

  • Hoe belangrijk is het gezondheidsprobleem waar ik mij op wil laten testen?
  • Wat kan en wil ik met de uitkomsten? Bijvoorbeeld vervolgonderzoek, familie informeren, behandel- en leefstijlmogelijkheden …
  • Wat is de betrouwbaarheid van de test? Is daar iets over bekend?
  • Wat zijn de voor- en nadelen van de test? Lichamelijk, psychisch en financieel?

De NPV schreef een brochure over de voor- en nadelen van een gezondheidstest met een checklist die helpt bij uw overweging om wel of niet te testen. Klik hier om de brochure te lezen.

Opvattingen

Goed zorgen voor je lichaam: grenzen en beperktheid

Het is belangrijk om goed voor je lichaam te zorgen en daarin je verantwoordelijkheid te nemen. Tegelijkertijd moeten wij onze grenzen en beperktheid kennen. Ons leven ligt in Gods handen en voor veel zaken hebben we anderen nodig. Bijvoorbeeld om een goede diagnose te stellen. Bij serieuze zorgen kan een gezondheidstest een steuntje in de rug zijn, maar ook dan blijft de hulp van een professionele zorgverlener het belangrijkst.

Opvattingen

Goede informatievoorziening

Daarnaast vindt de NPV het belangrijk dat iedereen goed nadenkt over de keuze om wel/niet een gezondheidstest te (laten) doen. Vanuit het principe ‘beschermwaardigheid van het leven’ is het belangrijk dat gezondheidstests gezondheid en welzijn bevorderen. Om dit te bepalen is goede informatievoorziening nodig. Maar die is er nu nog lang niet altijd. De NPV heeft daarvoor verschillende keren aandacht gevraagd aan de Tweede Kamer en de staatssecretaris. En we schreven een voorlichtingsbrochure om mensen te helpen bij het maken van de keuze of ze wel of geen gezondheidstest gaan doen. Kijk hiervoor bij Meer weten.

Wil ik alles weten?

Sommige christenen leven met de overtuiging dat gezondheidsonderzoek op gespannen voet staat met de voorzienigheid van God: ze willen niet vooraf bekijken of ze een mogelijke ziekte hebben, maar leven uit Gods hand ontvangen. Dat is hun goed recht. De NPV vindt het belangrijk dat dit ‘recht op niet weten’ altijd gewaarborgd wordt. En als iemand wel een zelftest wil doen, is het belangrijk dat er zorgvuldig omgegaan wordt met privacygevoelige, medische gegevens.

Risico: de zorg onder druk

Veel Nederlanders hebben wel eens een gezondheidstest uitgevoerd. Steeds meer mensen vinden gezondheid erg belangrijk en doen er veel aan om ziekten te voorkomen of alles te weten. Maar als we vaak gezondheidstests gaan gebruiken, kan dit wel zorgen voor extra druk op de zorg. Iemand die schrikt van een uitslag van een gezondheidstest of niet goed weet wat de uitslag precies betekent, stelt onnodige vragen aan de zorg. Dit kan zorgen voor wachtlijsten, tekort aan personeel en stijgende zorgkosten. De Gezondheidsraad waarschuwt dat de ‘gewone’ zorg hierdoor onder druk kan komen te staan.*

*Bron: ‘Doorlichten doorgelicht’, Gezondheidsraad 2015, pag. 69. 

Hulpaanbod

De NPV helpt u graag als u vragen hebt over dit onderwerp.

"Door het gesprek kwam er orde in de chaos. Bedankt!"

We kunnen ons goed voorstellen dat u na het lezen van deze pagina nog vragen heeft. Bijvoorbeeld:  

  • Is het in mijn situatie zinvol om een zelftest te doen? Of kan ik beter naar de huisarts?
  • Hoe weet ik of de zelftest die ik overweeg betrouwbaar is?
  • Mijn tante laat een total bodyscan doen. Wat moet ik hiervan vinden?

Voor dit soort persoonlijke vragen is er de NPV-Advieslijn. De medewerkers staan u graag te woord, waar nodig 24 uur per dag, 7 dagen per week. U kunt contact opnemen via telefoon, e-mail of chat.

NPV-Advieslijn

Gerelateerde nieuwsberichten

Wilt u ook nieuwsberichten tonen van een afdeling bij u in de buurt?

NPV uitgenodigd bij Family7

12 maart 2024

NPV uitgenodigd bij Family7

Op maandag 5 februari jl. overleed voormalig minister-president Dries van Agt. Hij stierf, samen met zijn vrouw Eugenie, door euthanasie. Steeds vaker kiezen mensen voor euthanasie.

NPV uitgenodigd bij Nieuwsuur

01 maart 2024

NPV uitgenodigd bij Nieuwsuur

Zijn embryo’s kinderen? NPV – Zorg voor het leven mocht op 29 februari jl. getuigen van de standpunten rondom begin van leven en ivf. Het nieuws- en achtergrondenprogramma Nieuwsuur besteedde aandacht aan een nieuwe uitspraak door het Hooggerechtshof in Alabama.

Reactie wetsvoorstel Strafbaarstelling conversiehandelingen

29 februari 2024

Reactie wetsvoorstel Strafbaarstelling conversiehandelingen

Binnenkort (medio maart 2024) wordt in de Kamer het wetvoorstel Strafbaarstelling conversiehandelingen besproken. De NPV heeft in een brief aan de Vaste commissie Justitie en Veiligheid, haar standpunten kenbaar gemaakt.