Yvonne Geuze
Beleidsadviseur Onderzoek & Beleid
05 april 2022
Verhalen van hoop zijn krachtig. Verhalen van hoop hebben we nodig. Niet om daarmee problemen te verdoezelen, maar wel omdat verhalen van hoop je helpen om zaken in een ander perspectief te zetten. Daarom moeten verhalen van hoop gedeeld blijven worden. En daarom ook deze weblog.
De problematiek van ‘voltooid leven’
Onlangs was ik aanwezig bij een webinar van Carend waarin de problematiek van voltooid leven werd besproken. ‘Voltooid leven’ is een term die wordt gebruikt in het debat over het zelfgekozen levenseinde. Een debat waarin voorstanders van een wet ‘Voltooid leven’ zeggen: ‘als je vindt dat je leven voltooid is of als je klaar bent met leven, dan moet je stervenshulp kunnen krijgen om het leven op een waardige manier te beëindigen’.
Tijdens de lezing werd een boeiend verhaal gedeeld.
Wieger, een man van 77 jaar oud, is iemand die worstelt met gevoelens van een voltooid leven. Het feit dat hij voor zijn gevoel voor niemand meer iets betekent, vormt hoofdzakelijk de reden dat hij niet meer verder wil leven. Hij voelt zich niet serieus genomen, hij zit thuis te ‘verpieteren’ en heeft het gevoel maatschappelijk aan de zijlijn staan. Ook heeft hij het gevoel dat hij niets meer kan met zijn talenten. Nadat hij, zo’n 25 jaar geleden, ontslagen is, heeft hij eigenlijk nooit meer een goede baan gevonden. Het vrijwilligerswerk wat hij deed, liep regelmatig uit op een teleurstelling: hij had het idee dat mensen hem daar soms zagen als een oude man die zijn tijd wat wilde verdrijven. Het leven hoefde voor hem niet meer.
Een misleidende term
Het verhaal van Wieger brengt de problematiek van voltooid leven dichtbij. Ook onderzoek heeft ons meer inzicht gegeven in de problematiek. En waar de term ‘voltooid leven’ misschien nog wel enigszins rooskleurig klinkt, geeft de werkelijkheid een ander beeld. Onderzoek laat zien dat wanneer het gaat over een ‘voltooid leven’, het niet zozeer gaat om mensen die tevreden terugkijken op hun leven en zeggen: ‘Het is genoeg geweest’. Het toont ons dat het gaat om mensen die worstelen met het leven. Mensen die moe zijn van het leven, die bang zijn voor afhankelijkheid, zich aan de zijlijn voelen staan, het gevoel hebben de verbinding met anderen – maar ook met wie zij zelf zijn – te hebben verloren (bijvoorbeeld door lichamelijke gebreken of het wegvallen van geliefden). Deze gevoelens maken dat er een stervenswens aanwezig kan zijn.
Een verhaal van hoop
Als je de onderzoeksresultaten bekijkt, dan kun je er niet omheen te zeggen dat een wet ‘Voltooid leven’ geen passend antwoord is op de problematiek van ‘voltooid leven’. Ook het vervolg van Wiegers verhaal doet je dit voelen. Het eindigt namelijk niet met een vervulling van zijn stervenswens, maar zijn verhaal wordt een verhaal van hoop.
Wiegers mantelzorgmakelaar heeft écht aandacht voor zijn situatie en introduceert hem bij een vrijwilligersorganisatie in zijn gemeente. Deze organisatie heeft oog voor zijn interesses en talenten. Helaas lukt het door zijn lichamelijke toestand niet om iets met zijn passie voor techniek te gaan doen, maar Wieger wordt schuldhulpmaatje. Met dit werk voelt hij zich nuttig. Er wordt naar hem geluisterd. Er wordt iets van hem verwacht. Ook merkt hij dat ook andere contacten in zijn omgeving weer wat verdiepen. Wieger geeft zijn dagen gemiddeld het cijfer ‘8’.
Breder kijken
Als de wet ‘Voltooid leven’ daadwerkelijk aangenomen wordt, wordt het mogelijk voor mensen als Wieger om aan te kloppen bij een levenseindebegeleider. Mensen van 75 jaar en ouder kunnen dan hulp bij zelfdoding ontvangen als zij niet meer verder willen leven.
De NPV vindt deze wet hoogst onwenselijk. Een wet ‘Voltooid leven’ maakt mensen in een kwetsbare situatie nóg kwetsbaarder. Wiegers hoopvolle verhaal daagt je uit om breder te kijken. Niet iedereen zal op dezelfde manier als hij geholpen zijn. Duidelijk is wel dat we als samenleving en als individuen voortdurend moeten kijken én investeren in hoe mensen blijvend in hun waarde worden bevestigd. Soms kunnen vrijwilligersbezoeken daaraan bijdragen, soms het opnieuw waarderen van talenten en soms kan dat door zonder oordeel te luisteren en niet direct met een oplossing aan te komen. Dit is wat onze zoekrichting moet zijn.
In het debat over ‘Voltooid leven’ spreekt de NPV zich kritisch uit over de wet Voltooid leven. Wil je meer van onze argumenten lezen, kijk op onze websitepagina. In onze kritische houding staat de NPV gelukkig niet alleen. Ook andere organisaties (bijvoorbeeld de artsenfederatie KNMG) hebben zich uitgesproken tegen deze wet.
