Elise van Hoek
Manager Onderzoek & Beleid
24 maart 2023
Draagmoederschap is een stille aanwezige in de medische ethiek. Waar sommige medisch-ethische kwesties lijken afgedaan, verdwijnen andere wat stilletjes uit de publieke opinie en weer andere staan er opeens weer prominent op. In die tweede categorie valt draagmoederschap. Dat onderwerp haalt het nieuws niet zo vaak; het is maar ingewikkeld. En de meeste mensen voelen wel aan dat het thema hete hangijzers met zich meeneemt. Toch heeft het aan actualiteit niet ingeboet, zelfs niet zeven jaar nadat het rapport ‘Kind en ouders in de 21ste eeuw’ verscheen.
Het ‘gezin van de toekomst’?
De dikke publicatie moest op belangrijke vragen antwoord geven: hoe ziet het gezin van de toekomst eruit? Het gezin van vader, moeder en kinderen is misschien voor velen nog wel een ideaal, maar al heel lang geen werkelijkheid meer. Er zijn gebroken gezinnen, alleenstaande ouders, ongewenst kinderloze stellen, ouders met pleeg- en adoptiekinderen. Daarnaast zijn er stellen die ook graag een kind willen hebben, terwijl dat op een natuurlijke wijze niet mogelijk is. Denk aan homostellen of lesbische stellen.
Draagmoeder: drager van het kind voor een ander
Voor homostellen kennen we de praktijk van draagmoederschap: een vrouw stelt haar lichaam, haar baarmoeder, haar eicellen ter beschikking om voor twee vaders een kind te dragen. Dit zijn de wensouders. De draagmoeder staat het kind na de geboorte aan hen af. In tegenstelling tot andere landen mag je daar in Nederland geen geld mee verdienen: het moet een vrijwillige keuze zijn.
Frustrerende wetgeving
Het rapport sluit af met een lange lijst van aanbevelingen hoe draagmoederschap beter geregeld kan worden. Dat zorgde voor zorgen, frustratie en geregel; niet alleen voor de overheid, maar ook voor draagouders en wensouders. Om draagmoederschap beter te regelen in de wet, wordt daarom een nieuwe wet gemaakt: de Wet kind, draagmoederschap en afstamming. De Raad van State ziet echter nog de nodige verbeterpunten en reageert afwijzend op het wetsvoorstel. Voorlopig is er dus nog geen nieuwe wet over draagmoederschap.
Schadelijk voor vrouw en kind
Maar waar in deze discussie is het kind? Kun je voor een kind, dat zelf geen stem heeft, beslissen dat hij of zij geboren wordt uit een draagmoeder? Wie houdt de ouders tegen die met een goed gevulde portemonnee bij een arme vrouw in het buitenland een baarmoeder huren? Waar halen we het recht vandaan te beslissen over het leven van kinderen? Waarom denken we aanspraak te mogen maken op het lichaam van een vrouw? Is dat alleen omdat wij, moderne westerse mensen, dat willen? Deze wereldwijde praktijk van voortplantingstoerisme schaadt kinderen en vrouwen.
Het kind voorop
In Nederland wijzen we uitbuiting en commercialisering van draagmoederschap terecht af. Maar niemand houdt reizende wensouders tegen. En bij terugkomst erkennen we gewoon hun kind. Maar het probleem zit dieper. Zelfs als we wel netjes binnen de juridische regels van ons land handelen, zijn we er niet. Een zorgvuldige praktijk is nog niet automatisch een ethisch goede praktijk. De realiteit blijft dat we bewust kinderen creëren die niet opgroeien bij hun biologische ouders. En dat is niet onverhoopt, maar heel bewust. We doorbreken zo moedwillig de hechting, die al begint in de baarmoeder. Wensouders kunnen nog zo veel van hun kind houden: de rechten en belangen van het kind gaan hieraan vooraf.
Het is daarom hoog tijd om op te staan tegen draagmoederschap. Kinderen zijn een zegen, een groot geschenk. Zelfs al betalen we de draagmoeder geen rode cent en compenseren we haar met cadeaus of attenties, we ontnemen een kind geboren uit een draagmoeder het allerbelangrijkste: een biologische vader en biologische moeder die hem of haar liefdevol ontvangen. Die oorsprong geeft het kind een vaste bodem onder zijn of haar bestaan, zodat het opgewassen is tegen het leven.
Lees meer over de visie van de NPV op draagmoederschap
