18 februari 2025
De EO zond op 28 januari het programma Dit is de kwestie uit met als thema ‘Tot de dood ons scheidt’ (bekijk hier de uitzending). Het ging over duo-euthanasie. NPV-directeur Bert-Jan Heusinkveld reageert.
Uit een onderzoek in opdracht van de EO blijkt dat 75,2% van de ondervraagden duo-euthanasie acceptabel vindt, waarbij 70% vindt dat het een mooie uiting van liefde kan zijn. 59,8% ziet ook het risico dat partners elkaar onder druk kunnen zetten. Bijzonder is dat jongeren (18-30 jaar) binnen dit geheel een kritischer houding aannemen: 25% van hen vindt dat er strengere regels moeten komen. 46% van de ondervraagden vindt duo-euthanasie te heftig voor de nabestaanden. De EO zond over dit onderwerp ook een documentaire uit: ‘Tot de dood ons scheidt’.
Euthanasie is geen recht
Soms lijkt het alsof (duo-)euthanasie één van de mogelijke keuzeopties is aan het einde van het leven of rond een ziek- of sterfbed. Maar dat is ze niet. Het leven is een gave van God. Euthanasie is ook in Nederland een verboden handeling, alleen worden artsen niet vervolgd wanneer aan bepaalde criteria is voldaan. Euthanasie is dus geen recht dat te claimen is. Bovendien is de vraag hoe euthanasie zich verhoudt tot Gods gebod: ‘Gij zult niet doodslaan’.
Ik bepaal
De gedachte aan duo-euthanasie lijkt doortrokken te zijn van de autonomie-gedachte: ‘ik bepaal wat ik wil, hoe ik het wil en wanneer ik het wil’. Niet God beschikt, maar ik: ‘my way or no way’. Het leven dat ontvangen is, lijkt dan een ‘project’ te worden, waar ik zelf de regie over heb: een ‘doe-het-zelf-project’ waarin ik mijn eigen keuzes maak en daar ook altijd recht op heb.
Belang relaties verdwijnt naar achtergrond
Relaties zijn niet bijkomend, maar kenmerkend voor wat het betekent om mens te zijn. Dit maakte de Heere God heel duidelijk in Genesis waarin Hij zegt: ‘Het is niet goed dat de mens alleen is’. De sociale omgeving wordt bij duo-euthanasie een te kleine rol toebedeeld. Kinderen en kleinkinderen raken bij duo-euthanasie in één keer hun (groot)ouders kwijt, wat in de documentaire ook tot traumatherapie leidt. Mag je dit je naasten aandoen? Moeten toekijken hoe een spuit wordt gezet en 45 minuten later is alles voorbij.
Liefdevolle euthanasie?
Zelf de regie voeren over de eigen en elkaars dood kan liefdevol lijken (samen, geen (angst voor) lijden meer). Het kan ook uitgelegd worden als gebrek aan liefde: gebrek aan zelfliefde – ik ben niets meer waard zonder de ander; gebrek aan kinderliefde – ze moeten onze keuze maar respecteren en die aankunnen; gebrek aan naastenliefde – ik kan niets meer betekenen voor anderen en geef de boodschap mee dat het leven bij bepaalde psychische of leeftijd-gerelateerde klachten het leven niet meer waard is. Welk signaal geef je daarmee ook af naar jongeren die psychisch lijden en euthanasie steeds meer gaan zien als een uitweg? Duo-euthanasie laten zien als een goede mogelijkheid geeft risico op kopieergedrag.
Druk vanuit de omgeving
In de documentaire wordt een voorbeeld gegeven van een vader met beginnende dementie en een moeder met lichamelijke klachten. Moeder heeft gezegd: ‘Dan gaan wij samen’. Moeder kan het zich echter niet meer herinneren dat gezegd te hebben. De dochter herinnert haar eraan dat ze het wél gezegd heeft. ‘Moeder wil het zelf, maar weet dat niet meer. Als ze hemelen zal dat rust geven.’ Er valt hier druk vanuit de omgeving waar te nemen. Dit is een groot gevaar bij duo-euthanasie. Als een moeder zegt: ‘Euthanasie vind ik ingewikkeld omdat ik er nog niet aan toe ben. Ik vind dat mijn man er ook nog niet aan toe is’, is dat duidelijke taal, wat de omgeving daar ook van vindt!
Behoefte aan nabijheid en liefdevolle zorg
Opgemerkt wordt dat de potentiële euthanasie-kandidaten ‘opleven bij bezoek’. Daar zit precies de belangrijke rol van de omgeving bij zorgen om en lijden aan de ouderdom. De ironie wil dat de reclame die voorafging aan het online bekijken van de aflevering er een was van de Nationale zorgreserve: ‘Word zorgreservist. Samen dragen wij de zorg’. Het lijkt er namelijk op dat als wij meer tijd en aandacht aan ouderen geven en hen ontzorgen het verlangen naar euthanasie afneemt. De beide zussen die in de documentaire duo-euthanasie kregen, wilden anderen niet tot last zijn. Het meegaan in hun doodswens kan dan een bevestiging communiceren: jullie zijn allebei inderdaad tot last en het is beter voor iedereen dat jullie er niet meer zijn.
Uit de documentaire blijkt overigens niet dat er sprake is van uitzichtloos en ondraaglijk lijden. Wel blijkt de angst daarvoor. Die angst is begrijpelijk en invoelbaar, evenals de wens om waardig te sterven. Maar mensen doden die daarnaar verlangen maakt het sterven niet ineens waardig.
De NPV biedt Thuishulp aan om in eenzaamheid en bij dementie of in een terminale levensfase iets van goede zorg en liefdevolle nabijheid te bieden, waardoor mensen ‘opleven’ en goed sterven. Nee, geen koffie met appeltaart en dan is het wel klaar (zie documentaire), maar aanwezig zijn, helpen, meelijden en laten zien dat mensen ook in die levensfase ertoe doen.
Romantische euthanasie?
Elkaar trouw zijn totdat de dood scheiding maakt – in trouwbeloften wordt dat regelmatig uitgesproken. Duo-euthanasie wil samen dood en lijkt een romantisering van de dood te zijn. Dit blijkt ook uit de documentaire, als de dochter aangeeft dat ze duo-euthanasie van haar ouders ziet als een ‘Titanic-filmshot’. Een dodelijke werkelijkheid verandert in een romantisch plaatje. Sterven is echter niet romantisch. Integendeel, de dood is een vijand, de laatste vijand (1 Korintiërs 15:26) en tast lichamelijke (vitale) functies aan waardoor het leven hier tot een einde komt. Vanuit het geloof kan gezegd worden dat het leven ‘Christus’ is (Hij staat centraal) en het sterven ‘winst’ (Filippenzen 1:21), omdat het sterven van een christen betekent ‘naar Christus gaan’. In die zin kan sterven ook verlossing of bevrijding beteken van het lijden hier op aarde. Verlossing is daarbij niet ‘zelfverlossing’ maar Gods goedheid dat Hij ons wil bevrijden van alles wat slecht is (inclusief onszelf). Ik mag niet het uur van mijn dood bepalen, en tegelijkertijd hoef ik dat dus ook niet meer. Dat bevrijdt.
Sterven in Christus
Wij gaan sterven. De weg naar het sterven toe is uitermate belangrijk voor de stervende, de familie en de omgeving. In de periode kan er met elkaar gesproken worden over de zin van het leven, over de dood, over het hiernamaals en over de ontmoeting met Christus die zal oordelen, maar ook onze Redder wil zijn. Het is belangrijk om daar niet pas samen over te praten als de dood dichtbij komt, maar de troost en kracht van het Evangelie te leren kennen vóórdat de n/dood aan de man komt. Wij kunnen het leven niet maken en hebben niet de regie over het sterven, maar mogen ons leven toevertrouwen aan Christus die uit de dood is opgestaan en eeuwig leeft en eeuwig leven geeft. ‘Hemelen’ is niet vanzelfsprekend, maar is Gods goedheid dat er ook na dit leven een plaats bij Hem is als je in het leven bij Hem hebt willen horen. Als in mijn leven niet meer ik, maar Christus centraal is komen te staan, is het mogelijk om in rust te sterven, met het uitzicht voor altijd bij Hem te mogen zijn.
Dr. Bert-Jan Heusinkveld,
Directeur NPV – Zorg voor het leven
